Ortopedia jest dziedziną niezwykłą, owiana mgłą podziwu i estymy. Bierze się to zapewne z faktu, że w przypadku nawet najdrobniejszych uszkodzeń naszego ciała – złamań, zwichnięć czy nadwyrężeń – ortopeda jest lekarzem, który niesie nam pomoc. Najprostsza odpowiedź na pytanie – “co robi i kto to jest ortopeda?” jest odwrotnie proporcjonalna do rozległości tej specjalizacji i wielości chorób, którymi się zajmuje.
Ortopeda to lekarz specjalista, który zajmuje się leczeniem urazów stawów i złamań kości oraz dolegliwości związanych ze kręgosłupem i całym układem kostno-mięśniowym nazywanym narządem ruchu. Wszystko wydaje się jasne i proste. Jeśli jednak uświadomimy sobie, że narząd ruch nie jest jedną, konkretną częścią, kończyną czy nawet okolicą, ale szeroko rozumianym, niezwykle złożonym i skomplikowanym układem, w którego skład wchodzą: szkielet kostny, układ więzadłowo-stawowy, mięśniowy oraz powiązane z nim nerwy, naczynia i pozostałe tkanki – określenie zakresu ortopedii i tego co leczy ortopeda przestaje być proste.
W naszym artykule postaramy się przekazać jak najwięcej informacji na temat ortopedii, spróbujemy opisać i wyjaśnić czym dokładnie zajmuje się lekarz ortopeda, jakie dolegliwości i schorzenia diagnozuje oraz leczy, co bada i kiedy należy się bezwzględnie udać na konsultację ortopedyczną. Zapraszamy do lektury.
Ortopeda – kto to tak naprawdę jest? To lekarz specjalista, chirurg w dziedzinie ortopedii będącej jedną z najważniejszych specjalizacji lekarskich. Wymaga od lekarza ogromnej wiedzy dotyczącej budowy anatomicznej człowieka, szczególnie szkieletu i struktur kostnych, fizjologii ruchu, biomechaniki oraz patofizjologii. Specjalizacja ortopedyczna trwa aż 6 lat od momentu ukończenia studiów lekarskich. Ortopeda skupia się na diagnostyce, leczeniu zachowawczym i operacyjnym wszelkiego rodzaju schorzeń, zmian zwyrodnieniowych, dysplazji, wad wrodzonych lub nabytych, a także zapaleń, zakażeń, infekcji, nowotworów oraz urazów, deformacji i zmian pourazowych narządu ruchu – czyli kości, stawów, mięśni szkieletowych, stawów, więzadeł, nerwów i naczyń.
Zakres ortopedii dodatkowo poszerza leczenie chorób o charakterze metabolicznym, genetycznym, wad postawy oraz wszelkich chorób wywołanych zaniedbaniami w trybie życia, spowodowanych niekorzystnymi czynnikami cywilizacyjnymi, zawodowymi lub schorzeń związanych z amatorskim i wyczynowym uprawianiem sportu.
Pacjenci wymagają konsultacji ortopedycznej w każdym wieku. Specjalista ortopeda zajmuje się schorzeniami dotykającymi człowieka w ciągu całego jego życia – od wad genetycznych w okresie niemowlęcym poprzez zaburzenia rozwojowe aż do nabytych patologii układu ruchu i schorzeń rozwijających się wraz z postępem wieku. Na każdym etapie życia człowieka ortopeda jest specjalistą niezbędnym:
Nieodłączną dziedziną ortopedii jest traumatologia zajmująca się chirurgią urazową i pourazową oraz szeroko pojętym leczeniem bólu powstałego na tle ortopedycznym w wyniku urazów lub nieprawidłowo przeprowadzonego wcześniejszego leczenia operacyjnego bądź zachowawczego. Traumatolog i ortopeda są często określeniami używanymi wymiennie. W istocie nie są one tożsame. Ortopeda może ale nie musi być traumatologiem. Ortopeda nie będący traumatologiem zajmuje się leczeniem zachowawczym, badaniem i diagnozowaniem, wskazaniami i nadzorem nad leczeniem rehabilitacyjnym i farmakologicznym. Chirurg ortopeda traumatolog – koncentruje się na metodach inwazyjnych czyli zabiegach i operacjach.
Tak jak skomplikowany, różnorodny i rozbudowany jest narząd ruchu człowieka – tak szeroki jest zakres ortopedii. Dobry lekarz ortopeda oczywiście posiada odpowiednią wiedzę ogólną dotyczącą całego układu ruchu ale ortopedia to dziedzina wąskich specjalizacji. Już podział na ortopedów i traumatologów pokazuje, że czym innym jest leczenie zachowawcze i diagnostyka a czym innym leczenie operacyjne i zabiegowe. Kolejny podział dotyczy charakteru urazów i schorzeń oraz grup wiekowych pacjentów. W ramach tych specjalizacji możemy korzystać z wiedzy i doświadczenia:
Najbardziej rozpowszechnionym podziałem specjalizacyjnym wśród ortopedów jest z całą pewnością ten, który wynika z koncentracji specjalistycznej na poszczególnych okolicach narządu ruchu. Głowa z twarzoczaszką jest wyłączona z kompetencji ortopedycznych – to domena neirochirurgii
Oto najważniejsze ogólne objawy nieprawidłowości ortopedycznych:
Dolegliwości ortopedyczne – czyli te, które dotykają narząd ruchu, można podzielić na kilka zasadniczych grupy:
Zakres ortopedii jest bardzo szeroki. Widać też, że ortopedia niejednokrotnie łączy się z innymi specjalizacjami – przede wszystkim dotyczącymi neurologii i neurochirurgii ale także chirurgii naczyniowej, kardiochirurgii, chirurgii ogólnej. Dlatego też lista konkretnych chorób, które diagnozuje i leczy ortopeda, jest niezwykle długa i rozbudowana. Wymienimy najważniejsze z nich:
Tak jak rozległa jest dziedzina ortopedii i liczne choroby ortopedyczne, tak bogaty jest wachlarz dostępnych metod leczenia i terapii. Specjalista ortopeda ma do dyspozycji:
Wizyta u ortopedy przypomina nieco wizytę u neurologa. Podstawą i początkiem jest staranny, dogłębny wywiad. Zanim zostanie podjęte jakiekolwiek leczenie i postawiona nawet wstępna diagnoza – lekarz ortopeda przeprowadza wspomniany wywiad z pacjentem oraz zapoznaje się z jego dokumentacją medyczną. Następnie ortopeda przeprowadza badanie przedmiotowe i palpacyjne – sprawdza ruchomość stawów, kondycję kręgosłupa oraz ogólny stan szkieletu. Następnie zleca niezbędne badania, tak aby były one jak najbardziej aktualne. Należy spodziewać się pytań dotyczących przebytych chorób oraz urazów, pytań dotyczący przebiegu wcześniejszego leczenia, przebiegu choroby i jej pojawienia się w przypadku dolegliwości przewlekłych lub wrodzonych. Dopiero po przeprowadzeniu kompleksowej diagnostyki lekarz podejmie decyzję o wdrożeniu określonego leczenia oraz jego rodzaju i intensywności. W Form dodatkowo lekarz ortopeda ma możliwość wewnętrznej konsultacji w ramach zespołu lekarskiego i terapeutycznego.
Specjalista ortopeda może zlecić szereg badań diagnostycznych i obrazowych, dzięki którym będzie mógł postawić lub potwierdzić diagnozę. Badania ortopedyczne to przede wszystkim:
W przypadku bardziej dogłębnej diagnostyki, ortopeda korzystaj z takich badań jak artroskopia, artrografia i densytometria – czyli pomiar gęstości kośćca. Zlecane są także badania płynów i krwi jeśli są takie wskazania.